«Μάγκας θα πεί :Μια… οκά φιλότιμο κι’ ένα …παπόρο μπέσσα».’’
Μάρκος.
Μαγκιά! Τι είναι μαγκιά; Τα λεξικά …ζαλίζονται…Αδυνατούννα προσδιορίσουν ετυμολογικά τη λέξη. Εννοιολογικά,χρηστικά οι ερμηνείες δίνουν και παίρνουν. Ο καθένας προσδιορίζει αντιλαμβάνεται τον όρο κατά πως τον…βολεύει,τον εξυπηρετεί ,κυρίως επειδεικτικά και εγωκεντρικά. Άλλωστε οεγωταυρισμός είναι με τον Έλληνα σύμφυτος.
Αν αποπειραθούμε απλή ερμηνευτική θεώρηση ,εξω από σχολαστικισμούς, μαγκιά θεωρείται η στάση,η συμπεριφορά του μάγκα.
Όλα αυτά έχουν την εξήγησή τους ,γιατί με τη λέξη ,ως τασήμερα ,οι πλειονότητα θεωρεί την «μαγκιά» ταυτισμένη με την ιδιαίτερα …εξυπνακίστικη συμπεριφορά που υπερβαίνειτην απλή,συνήθη εκδηλωτική διάθεση του κοινού νού,κατάφέρνοντας, επιχειρώντας να εφευρίσκει ,να υποδηλοί ,να επιδεικνύει και ,εν τέλει να εφαρμόζει λύσεις «πρωτότυπες»,αλόγιστες,πρωτοφανείς,αδιάκριτα ευχερείς και, εν πολλοίς, ημινομιμοφανείς.
Πολλοί ανέκαθεν γι΄αυτό ταυτίσουν την μαγκιά με την…κομπίνα,τη λοβιτούρα,τον δόλο τη…λαμογιά,τον υπέρτατοσαχλό εγωκεντρισμό και βέβαια την ύποπτη θρασυδειλία.
Κατά την άποψή μου ,μαγκιά είναι ο καθαρός,ευθύς λόγος,να είσαι στις εξηγήσεις σου «σπαθί»,απλός,ευγενικός,
Στο Λαικό Αστικό Τραγούδι η λέξη μαγκιά είναι ίσως η πιό…πολυφορεμένη έκφραση.Τώρα, στη μουσική παρέα, αλλά και παραέξω-δυστυχώς πολλοί ταυτίζουν ,ακόμα και σήμερα,τηνεν γένει στάση τους με την… μαγκιά…
Πρόκειται για καταφανέστατο στοιχείο παντελούς έλλειψηςαυτογνωσίας,με αποτέλεσμα ο όρος-η λέξη μαγκιά να κινείται ανάμεσα στην …δαιμονοποίηση και, για ελάχιστους ανεύθυνους στον…καθαγιασμό!...
Πάντως ,όσοι ισχυρίζονται πως έχουν κάνει τη μαγκιά τρόποζωής,καλά θα κάνουν να …ενσκήψουν στο «Λάθε Βιώσας» του Επίκουρου!!!-
«
Σχετικά τώρα με την προέλευση της λέξης «μάγκας», δεν είναι ευκρινήςο ετυμολογικός αλλά και ο θεματικός προσδιορισμός της. Πληροφοριακά στοιχεία αναφέρουν ότι ετυμολογικά έχει ρίζα λατινογενή από τον όρο magister=ευνοούμενος της αυλής, ανώτατος αξιωματούχος πολιτικοθρησκευτικόςσύμβουλος της ύστερης Ρωμαικής εποχής και στη συνέχεια της Βυζαντινής. Πρόσωπο φόβητρο , με εξουσία διοικητικήαπεριόριστη.«Αρχιρουφιάνος»-
Έδινε λόγοαπολογισμό απευθείας στον «πρώτο» κρατούντα της αυτοκρατορίας. Οι notamτου (διαταγές με επίπλαστο νομικό ένδυμα )προκαλούσαν «λαική συστολή»-διάχυτο κοινωνικό φόβο και είχαν εφαρμογή που δεν σήκωνε…αντίρρηση-«αξιωματικές».
Ιστορικά αναφέρεται ο Μέγας Μάγιστρος των Οφικκίων,(ειδικών προνομίων), στη λατινική Magister officiorum. Toαξίωμα , ο τίτλος , έπαυσε να αναφέρεται μετά τα μέσα του13ου αιώνα . Σήμερα συναντώνται σαν αξιωματούχοι οι Μεγάλοι Μάγιστροι των Ναιτών Ιπποτών.
Άλλη πληροφορία –δοξασία , ορίζει την προέλευση απότον όρο Maga =ατακτη «αλβανική» πολεμική ενωμοτία.(Δεν είναι ακριβές , γιατί οι Maga ήσαν επιλεγμένοι ρωμαϊκοί αυτόχθονες σκληροτράχηλοι φρουροί , ορεινής-σχεδόν απρόσιτης περιοχής ,καταγωγής από την πλέον δυτική Ρωμαική περιοχή ALBA , κοντά στα Λευκά Όρη και όχι Αλβανοί. ΟΝ.Ανδριώτης αποδίδει τον όρο στο λατινικό Mango-Magnis.
Στην Αθήνα ,τον Πειραιά αλλά και άλλες μεγάλες πόλειςμετά το 1925 συγκροτήθηκαν ομάδες από περιθωριακούς και παράνομους κυρίως . Οι ίδιοι σύμφωνα με τον ιδιόμορφοκώδικα συμπεριφοράς τους ονόμασαν αυτές τις ομάδες «Μάγκες» .(Η «Μάγκα του Ψυρρή», η «Μάγκα των Βούρλων» η
«Μάγκα της Ιωνίας –Βόλου», κ.α.).
Για το Λαικό Αστικό Τραγούδι ο τύπος του μάγκα αρχίζει νααναδεικνύεται γύρω στα 1924-28 .Αφορά τον αρσενικό των λαϊκώνστρωμάτων, μορφή με συμπεριφορά ιδιόμορφη –ιδιότυπη
στην εκφορά του λόγου (αργκό) και στο ντύσιμο. Λαικήςεπί το πλέιστον προέλευσης νταής, για πολλούς ψευτοπαλληκαράς, κουτσαβάκι,« μπελαλής», προκλητικός, ύποπτος στην«πιάτσα» ,στην κάθε θέση και κοινωνική παρουσία. Άτομο που χρησιμοποιεί οποιονδήποτε τρόπο και μέσον ,θεμιτόη αθέμιτο προκειμένου να επιβιώσει. Άτομο του περιθωρίου,κατά κακή απομίμηση των κουτσαβάκηδων της εποχής τουΌθωνα.
Σημ: Σαν παράγωγα της λέξης μάγκας, είναι η λέξη μαγκούρα=Ραβδί από ξύλο φροξυλιάς η ελιάς με το οποίο αμύνονταν η ξυλοκοπούσαν οι Οθωνικοί κουτσαβάκηδες τουςτότε χωροφυλάκους.
Επίσης το ρήμα μαγκώνω=Σφίγγω δυνατά σαν μέγκενη,συλλαμβάνω,πιάνω σφικτά –ακινητοποιώ κάποιον(;) .
Για τον όρο «μάγκα» σαν ομάδα από ρεμπετοπαίχτεςκάνει αναφορά ο Ηλίας Πετρόπουλος στο βιβλίο του «Ρεμπέτικα Τραγούδια» ,όπου μιλά για τη «Μάγκα» του Ψυρρήκαι τη «Μάγκα» του Πειραιά, επιχειρώντας να διευκρινίσει αν μουσικά και κατά νοοτροπία το ρεμπέτικο τραγούδι είναι
τραγούδι Αστικό Λαικό η του περιθωρίου. Ο ίδιος επίσηςεπισημαίνει την ιδιομορφία συμπεριφορών και νοοτροπίας των τότε συμπαθούντων ομάδων προς το συγκεκριμένο μουσικό είδος.
(Σχετ.Τραγ. «Είμαιο μάγκας του Ψυρρή».Συνθέτης ο Α.Διαμαντίδης(Νταλγκάς).
Στο τραγούδι ο Τέτος Δημητριάδης. Ηχογράφηση στην Αθήνα το 1932. Παίζει αρμόνικα ο Α. Αμιράλης η «Παπαντζής» και κιθάρα ο Γιώργος Καρράς. Δίσκος Victor VI-58071 ).
«Μάγκας είμαι απ’ του Ψυρρή
που με τρέμουνε πολλοί.
Είμαι ενας μάγκας ξακουστός
κι’ από τον κόσμο ζηλευτός.
Στο παιχνίδι σαν θα μπώ
δεν μπορώ να σας το πώ.
Ολοι στρίβουν σαν με δούν
για να μη ρεζιλευτούν.
Δεν ξέρουν πως τους το ξηγώ
γι’ αυτό μου κάνουν τον κουτό.
-Να ζήσει η μαγκιά!..
-Για σου Παπαντζή μου…
-Για σου κι’ εσύ Καρρά ….»
Στην πορεία του χρόνου ,ο όρος μάγκας αποκτά για τοννεοέλληνα τον χαρακτήρα του…ξύπνιου, του καταφερντζή, του «εξηγημένου», του σωστού, αυτού που , δυστυχώς , «όλατα …σφάζει , όλα τα …μαχαιρώνει, που γενικά «καθαρίζει»!
Έτσι «η μαγκιά» ταυτίζεται στους καιρούς μας με την συνέπεια, τη «μπέσα», το «κιμπαρλίκι» , τον «τσαμπουκά» και…«μπολιάζει» ύποπτα ,αρρωστημένα τις ανθρώπινες σχέσεις.
Τώρα γι’αυτό το τελευταίο ο καθένας ας κρατήσει την άποψή του,ας βγάλειτα συμπεράσματά του. Στην κοινωνία όμως, ο «μάγκας» δεν είναι …κλειδί, είναι…αντικλείδι, άρα;
Κατά την άποψή μου μάγκας (για όσους βέβαια αποδέχονται τον χαρακτηρισμό η τη λέξη) είναι ο καθαρός -ευθύς άνθρωπος,ο ανεπηρέαστα γνωστικός διαχειριστής της ανθρώπινης ευαισθησίας και σκέψης των συνανθρώπων, που δεν έχει ανάγκη από αναγνώριση, υπεράσπιση η προστασία κάποιων αφελών,πονηρών,ημιμαθών και συνηθέστατα ύποπτων η «λούμπεν» κοινωνικά στοιχείων .(Προσωπικά δεν αποδέχομαι ούτε τον όρο, ούτε τη χρήση του. Τον θεωρώ σκόπιμο ,παρελκυστικό λεκτικό …άλλοθι).
Αλλά αυτά δεν είναι του παρόντος . Η κοινωνία δυστυχώς «ανεβάζει» η «κατεβάζει» ανθρώπους , σπιλώνει υπολήψεις η εκθειάζει ανθρωπάρια με βάση το τι φαίνονται και όχι το τι πραγματικά είναι. Μέχρι να έρθει η στιγμή της… κάθαρσης. Της νέμεσης. Και…τότε;
Kείμενο του Μπάμπη Κ.Μώκου
photo:www.sporeas.tv